1. Inleiding
In dit hoofdstuk komen de financiële hoofdlijnen van de programmabegroting 2026-2029 aan de orde. We bouwen voort op de door de raad vastgestelde Voorjaarsnota 2025 en de nota Samen op weg naar een stabiele toekomst (ombuigingsspoor 2 heroriëntatie taken) en betrekken daar de moties en amendementen bij die door de raad zijn aangenomen. We beschrijven de ontwikkelingen en de onzekerheden waar we bij het opstellen van deze MPB mee te maken hebben en lichten de aanvullende voorstellen onontkoombaar nieuw beleid toe. Tevens gaan we in op de ombuigings-sporen 1 lokale heffingen en 3 subsidies en bijdragen derden. Na het overzicht van budgetten voor spelen en bewegen in de openbare ruimte sluiten we af met de ontwikkeling van de woonlasten in Apeldoorn voor meerpersoonshuishoudens.

2. Begroting in één oogopslag
De omvang van de MPB bedraagt in 2026 ruim € 811 miljoen. Een groot deel van de budgetten ligt vast door wettelijke verplichtingen, structurele kapitaallasten en langjarige afspraken. Circa 10 - 15% van de begroting is in een periode van vier jaar beïnvloedbaar. Hieronder treft u de verdeling aan van de lasten over de vier programma's en de (paragraaf) bedrijfsvoering.

Voor een grafische weergave van de meerjarenbegroting 2026-2029 hebben wij een infographic opgesteld, die via de website is in te zien.

3. Macro-economische factoren en bestuurlijke onzekerheden
Ons handelen wordt bepaald door lokale, nationale en internationale ontwikkelingen. Beslissingen die in Den Haag, Brussel en Washington worden genomen kunnen ons direct of indirect raken. De voortdurende oorlog in Oekraïne en Gaza, verschuivende geopolitieke verhoudingen en invoering van handelstarieven hebben invloed op onze veiligheid en economie en op de voorspelbaarheid van de overheidsfinanciën.

Op basis van de Macro Economisch Verkenningen van het CPB staat Nederland er redelijk goed voor. De economie groeit in 2025 en 2026 gematigd met respectievelijk 1,7% en 1,3%. Wel loopt het overheidstekort richting 2030 op en ligt de inflatie boven het Europese gemiddelde. Amerikaanse importheffingen drukken de wereldhandel. In combinatie met extra onzekerheid op internationale financiële markten zorgt dit in 2025 en 2026 voor een lagere groei van het binnenlands product dan eerder verwacht. Dat de economie desondanks licht groeit komt door een sterke binnenlandse vraag als gevolg van de consumptie van huishoudens en overheidsuitgaven. De werkloosheid loopt iets op maar blijft historisch gezien laag. Wel daalt het aantal vacatures.

Met de Voorjaarsnota van het Rijk is het financiële ravijn voor gemeenten in 2026 deels afgewend. Vooral de compensatie in 2026 en 2027 voor de gemeentelijke kosten van de jeugdzorg draagt daaraan bij. Helaas heeft het kabinet het advies van de commissie Van Ark niet structureel in de rijksbegroting verwerkt zodat de problematiek van jeugdzorg naar 2028 is verschoven. Ook hebben gemeenten te maken met oplopende zorgkosten door de vergrijzing en een toenemende aanspraak op de voorzieningen. De rijksvergoeding die voor jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning in het gemeentefonds is opgenomen houdt geen gelijke tred met de stijgende kosten waardoor gemeenten een beroep op de eigen middelen moeten doen

Een demissionair kabinet en de landelijke verkiezingen op 29 oktober a.s. zorgen voor bestuurlijke onzekerheid en het is koffiedik kijken of in maart 2026 na de gemeenteraadsverkiezingen er een nieuw kabinet is. Dat betekent dat wij de komende periode vooral onze eigen koers moeten bepalen. In de Voorjaarsnota 2025 en in de nota van aanbieding van deze MPB schetsen wij daarvoor de contouren.

4. Uitkomst MPB 2026-2029
Hieronder treft u de opbouw van de MPB 2026-2029 aan. De uitkomst verschilt van de financiële prognose in de Voorjaarsnota. De belangrijkste oorzaken hiervoor zijn:

1. vertrekpunt is de begroting bij ongewijzigd beleid. Bij het opstellen van de Voorjaarsnota 2025 was deze uitkomst nog niet bekend;
2. verschillende pm. posten in de Voorjaarsnota zijn ten behoeve van de MPB gekwantificeerd; en
3. nieuwe ontwikkelingen zijn toegevoegd die bij de Voorjaarsnota nog niet bekend waren.

5.1 begroting ongewijzigd beleid 2026-2029
We hebben de meerjarenbegroting 2025-2028 geactualiseerd, een nieuwe jaarschijf toegevoegd en de trendmatige inflatiecorrectie toegepast (CPB cijfers). De loonsommen zijn opnieuw opgesteld, de investeringsplannen zijn geactualiseerd en de rente is berekend. Voor de budgetten jeugdzorg en Wmo hanteren we een prognosemodel waarin rekening wordt gehouden met volumegroei en de door de VNG geadviseerde tarieven op basis van de Overheidsbijdrage in de Arbeidskostenontwikkeling. Als deze parameters tot een budgetvraag leiden die hoger is dan op basis van de trendmatige inflatiecorrectie, dan leggen we het meerder ter besluitvorming aan de raad voor. In de Voorjaarsnota was dit met name bij jeugdzorg aan de orde. Onder ad 4d treft u hiervoor de aanvullende reeks aan.

In de nieuwe begroting ramen we de bijstandsuitgaven op basis van macrogegevens, de ontwikkeling van het aantal bijstandsgerechtigden in de meicirculaire en onze eigen data. De OZB opbrengst verhogen we zoals ieder jaar alleen voor inflatie (2,6%).

De uitkomst van de MPB is in de eerste jaren positiever dan de prognose in de Voorjaarsnota 2025. Dat wordt veroorzaakt door het actualiseren van de beschikbaar gestelde investeringsbudgetten, de investeringsruimte en de rentekosten. Opnieuw blijkt dat uitvoering van geplande investeringen weerbarstig is waardoor geraamde kapitaallasten doorschuiven in tijd. Na 2028 valt dit voordeel weg ook omdat we te maken krijgen met hogere rentelasten als gevolg van herfinanciering van in het verleden aangetrokken laagrentende leningen. In de Voorjaarsnota beschikten we nog niet over deze informatie omdat het uitwerken van de ombuigingen veel ambtelijke tijd heeft gevraagd waardoor het actualiseren van de begroting bestaand beleid later is gestart dan in andere jaren

In de Voorjaarsnota hebben we een hogere algemene uitkering opgenomen als gevolg van de groei van het bruto binnenlands product en de compensatie voor de tekorten jeugdzorg. De hogere uitkering hebben we in de begroting bestaand beleid verwerkt. Hieronder gaan we daar verder op in.

5.2. algemene uitkering gemeentefonds
De algemene uitkering stijgt van 2027 naar 2028 beperkt omdat compensatie voor de tekorten jeugdzorg vooral voor 2026 en 2027 is toegekend. Bovendien past het Rijk vanaf 2028 nieuwe kortingen toe zoals indexering van de besparingen van de hervormingsagenda jeugdzorg. Dat leidt in 2028 tot een beperkte toename van het fonds terwijl onze kosten- en volumestijgingen trendmatig doorgaan. Als dekking hiervoor hebben wij, overeenkomstig het begrotingsadvies van de VNG, onder ad 5.4 stelposten hogere rijksvergoeding opgenomen. Hieronder ziet u het verloop van de algemene uitkering (bedragen x € 1.000).

a.  Hogere uitkering en budgetmutaties meicirculaire
In de MPB 2026-2029 nemen wij naast de baten van de algemene uitkering ook de corresponderende hogere of nieuwe uitgaven op die voortvloeien uit de gewijzigde uitkering. De meicirculaire leidt bij enkele onderwerpen tot intensivering van gemeentelijk beleid. Onder meer door taakuitbreiding waarbij regionale verplichtingen gelden. Deze zijn met een * gemarkeerd. Voor vrouwenopvang wordt de rijksvergoeding verlaagd:

Voor 2027, 2028 en 2029 bedragen deze hogere of nieuwe programmabudgetten respectievelijk € 4,1 miljoen, € 4,3 miljoen en € 2,5 miljoen. De bijdragen voor impulsbudget arbeidsmarktregio, impuls-budget sociale infrastructuur, versterking arbeidsmarktregio en de hulpmiddelen Wmo zijn incidenteel (één tot drie jaar). De toename voor het WSW deel in de vergoeding Participatie wordt vooral veroorzaakt door loon- en prijscompensatie. Wij zetten deze hogere vergoeding door naar Lucrato.

b.  Uitkomst septembercirculaire 2025
Kort voor afronding van deze MPB is de septembercirculaire 2025 gepubliceerd. Deze is gebaseerd op de Miljoenennota 2026. Op basis van een analyse op hoofdlijnen komt de algemene uitkering ten opzichte van de meicirculaire licht hoger uit: € 1 miljoen in 2026 en € 500.000 in 2027 en 2028. In de afdelingsbegrotingen en in de 1e begrotingswijziging 2026 worden de definitieve gevolgen van de septembercirculaire verwerkt. Het hogere bedrag voor 2026 is exclusief de toevoeging aan het gemeentefonds van de klimaat- en energiegelden. Die lichten wij hieronder toe.

c, d en e.  Klimaat- en energiebeleid
Vanaf 2023 ontvangen gemeenten een rijksuitkering om het klimaat- en energiebeleid uit te voeren. Voor Apeldoorn € 2,8 miljoen. Het Rijk verhoogt deze basisfinanciering vanaf 2025 tot € 6,1 miljoen. Tegenover deze doeluitkering ramen wij, conform het programma Energietransitie 2023-2030, budget tot dezelfde omvang. Tot nu toe leggen gemeenten aan het Rijk verantwoording af over de besteding inclusief een terugbetalingsverplichting als het geld niet volledig voor het doel wordt ingezet.

Vanaf 2026 worden de klimaatgelden overgeheveld naar het gemeentefonds. De middelen zijn tot en met 2030 op de rijksbegroting beschikbaar maar worden om technische redenen eerst alleen voor 2026 in de algemene uitkering opgenomen. Vanaf 2027 zal dat via een nieuwe 'bijzondere fonds-uitkering' gaan. Hiervoor is aanpassing van wetgeving vereist. Het ministerie van Klimaat en Groene Groei heeft gemeenten op 26 juli jl. laten weten dat zij voor 2026 en verder uit mogen gaan van de rijksvergoeding die ze in 2025 ontvangen.

Wij houden in de MPB daarom rekening met € 6,1 miljoen vergoeding en budget. Voor 2026 via een hogere algemene uitkering. Voor 2027 en verder via een stelpost hogere rijksvergoeding in lijn met de toezegging van het ministerie. Door overheveling naar het gemeentefonds zijn de gelden voor gemeenten in principe vrij aanwendbaar. Omdat wij eerst de tot en met 2025 ontvangen specifieke uitkering aanwenden is de kans groot dat de middelen voor 2026 niet volledig worden besteed. Wij stellen voor om het eventueel niet bestede budget bij de jaarrekening toe te voegen aan het AOF.

5.3 Uitkomst ombuigingssporen 1, 2 en 3
De ombuigingssporen zijn in verschillende PMA's en bij de behandeling van de Voorjaarsnota   besproken. De in het voorjaar aangegeven reeksen voor spoor 1 en 3 hebben wij opnieuw beoordeeld en gewijzigd in deze MPB opgenomen. In de nota van aanbieding zijn wij reeds ingegaan op onze overwegingen. Het betreft:

a. spoor 1 vergroten belastinggebied

Voor dit spoor zijn wij vanuit drie denklijnen tot voorstellen gekomen: kostendekkend maken van heffingen, opbrengsten moeten realistisch zijn en verhogen van de opbrengsten van belastingen en heffingen. Op basis hiervan stellen we voor om:

• rioolrechten, afvalinzameling, begraafrechten en marktgelden gefaseerd kostendekkend te maken;
• de opbrengst van toeristenbelasting realistisch te ramen waaronder aanpassen van het forfait;
• de parkeeropbrengst te verhogen
• in 2026 een woonforensenbelasting in te voeren.

Ten aanzien van de marktgelden is ons doel om binnen twee jaar volledige kostendekking van de marktexploitatie te realiseren. Daarbij worden in 2026 de tarieven niet verhoogd. Het traject wordt in 2026 samen met de branche via co-creatie voortgezet en in het eerste kwartaal van dat jaar leggen wij hierover een voorstel aan de gemeenteraad voor.

We zien af van de in de Voorjaarsnota 2025 aangekondigde invoering van een vermakelijkhedenretributie. Dit betekent een inkomstenderving van € 375.000 vanaf 2027 ten opzichte van de eerdere raming. We bezien deze stap in samenhang met het eerder genomen besluit uit Nieuw-voor-Oud rondom de toeristenbelasting. Er is destijds besloten om de toeristenbelasting te verhogen, wat heeft geleid tot een meeropbrengst van € 1 miljoen. Tegelijk is toen bepaald om 50% van deze meeropbrengst in te zetten voor versterking van de toeristische sector. Bij de inspraak door verschillende partners uit de toeristische sector over de vermakelijkhedenretributie en bij de behandeling van de Voorjaarsnota 2025 in de raad zijn zorgen geuit over het verwachte negatieve effect van de invoering van deze maatregel. We hebben vervolgens aangegeven het definitieve besluit te betrekken bij de integrale afweging van de MPB 2026-2029. De uitkomst is dat we de maatregel schrappen en dit mogelijk maken door een deel van de voor de toeristische sector bestemde meeropbrengst, namelijk € 250.000, vanaf 2027 als dekkingsmiddel in te zetten. Daarnaast blijven we in gesprek met de sector over hoe we ook de rest van de bestemde middelen kunnen inzetten ter versterking van de Apeldoornse toeristische structuur.

b. spoor 2 heroriëntatie taken gemeentelijke organisatie
De raad heeft op 16 april jl. de nota Samen op weg naar een stabiele toekomst vastgesteld en ingestemd met spoor 2 heroriëntatie op taken gemeentelijke organisatie. Dit leidt tot een besparing van € 4,5 miljoen in 2026 oplopend naar € 10,7 miljoen in 2029 en verder.

c. spoor 3 subsidies en bijdragen aan derden
Dit spoor betrof besparingsmogelijkheden op subsidies en bijdragen die wij aan onze partners verstrekken. Naast een administratieve correctie in ons eigen systeem met betrekking tot een subsidie aan De Klup, is er bij de Voorjaarsnota besloten tot twee concrete maatregelen:

1. Subsidies aan organisaties die groter zijn dan € 35.000 worden in 2027 eenmalig niet-geïndexeerd;
2. Een gerichte bezuiniging bij een aantal grote partijen, op basis van een door hen ingebracht voorstel;

Het college heeft de raad in de brief van 24 september jl. (nr. 5912848) al geïnformeerd over het voornemen om de niet-indexeren maatregel te schrappen. Gelet op de urgentie van de grote maatschappelijke problemen die we samen met onze partners moeten oplossen, de eerder in de raad geuite zorgen en de financiële ruimte die is ontstaan, vindt het college deze stap nu passend. Het partnerschap met organisaties heeft de afgelopen maanden in diverse gesprekken steeds meer vorm gekregen. Dit geeft ons het vertrouwen dat we de komende jaren gerichte afspraken kunnen maken met onze partners over hoe we aan de slag gaan met de maatschappelijke transformatie, op een manier die tegelijk bijdraagt aan de financiële opgaven van Apeldoorn.

Daarnaast heeft het college besloten ook een deel van de tweede maatregel, gerichte bezuinigingen bij een aantal grote partijen te schrappen. Specifiek schrapt het college alle bezuinigingen, met uitzondering van Omgevingsdienst Veluwe en Tribuut. Deze gemeenschappelijke regelingen hebben de maatregel al in hun begrotingen voor 2026 verwerkt, waarover met alle deelnemende gemeenten is besloten. Ook andere gemeenschappelijke regelingen dragen overigens bij aan de besparingsopgave, alleen zijn of worden de financiële gevolgen hiervan op andere momenten in de P&C-cyclus verwerkt. Concreet betekent dit dat de bezuiniging op basis van voorstellen van Accres en het Centrum voor Veiligheid en Digitalisering worden geschrapt.
De proactieve houding die Tribuut en Omgevingsdienst Veluwe hebben laten zien in deze opgave waarderen we als college zeer. Ditzelfde geldt overigens ook voor de andere partners die proactief met voorstellen zijn gekomen. Het resultaat is een besparing van € 442.000 structureel. De administratieve correctie (geen bezuiniging) met betrekking tot De Klup telt hierbij op voor een bedrag van € 23.000, waardoor de reeks op € 465.000 uitkomt.

d. herschikking Apeldoorn Ontwikkel Fonds (AOF)
Het is mogelijk om in het AOF eenmalig € 2 miljoen te herschikken. Dit kan binnen de gereserveerde middelen voor het onderdeel ‘Schaalsprong Apeldoorn 2040 inclusief strategische aankopen’. Binnen dit schot is geprioriteerd, waardoor projecten door zijn geschoven. Voor deze projecten is daardoor geen budget meer beschikbaar. Om deze projecten uit te kunnen voeren zal het AOF moeten worden aangevuld of zullen er binnen de reserve andere keuzes moeten worden gemaakt.

e. herschikking budget economie
In 2027 is binnen de budgetten van economie een eenmalige vrijval van € 50.000 mogelijk.

f. griffie; taakstelling personele uitgaven en budget raad
In spoor 2 zijn ombuigingen op taken en de organisatie opgenomen. Daarbij is het voorstel van het presidium van 16 april jl. om hieraan een bijdrage te leveren abusievelijk buiten beschouwing gebleven. Wij hebben in de MPB het ombuigingsvoorstel van het presidium verwerkt: vanaf 2026
€ 100.000 op de budgetten van de raad en vanaf 2027 € 50.000 op de loonsom van de griffie.

5.4 Jeugdzorg en deskundigencommissie Van Ark 2
In de Voorjaarsnota zijn wij ingegaan op beleid, uitvoering en financiën van de jeugdzorg. De hogere algemene uitkering voor jeugdzorg via de meicirculaire is onder ad 5.1 verwerkt. Zoals bekend is deze slechts ten dele structureel.

a. hogere rijksvergoeding Hervormingsagenda jeugdzorg
Wij nemen het VNG advies over om in de begroting vanaf 2028 een stelpost hogere rijksvergoeding op te nemen omdat het Rijk de aanbeveling van de commissie Van Ark om de ingeboekte besparing van de Hervormingsagenda volledig terug te draaien niet heeft overgenomen. In lijn met de incidentele rijksvergoeding voor 2026 en 2027 een bedrag van € 4,5 miljoen.

b. hogere rijksvergoeding na nieuwe korting Rijk; indexeren besparing Hervormingsagenda
Naast bovengenoemde voert het kabinet vanaf 2028 nieuwe kortingen door waaronder het indexeren van de besparingen van de Hertvormingsagenda jeugdzorg. Deze besparing is in prijspeil en volume 2019 ingeboekt. Het Rijk acht een hogere opbrengst mogelijk omdat prijs en volume sindsdien zijn gestegen en verlaagt het gemeentefonds met € 500 miljoen. Voor ons een lagere algemene uitkering van € 5 miljoen die onder 5.1 is verwerkt in de begroting bestaand beleid. We nemen hiervoor een stelpost hogere rijksvergoeding als dekking op.

Rijk, VNG en IPO hebben over het VNG advies overleg gevoerd. De provinciale toezichthouders hebben daarbij aangegeven niet met bovenstaande werkwijze in te kunnen stemmen en dit mee te wegen in hun oordeel over de gemeentelijke meerjarenbegrotingen.

c. hogere rijksvergoeding na nieuwe korting Rijk; invoeren eigen bijdrage en verkorten trajectduur
Dit betreft de mogelijkheid die gemeenten krijgen om een eigen bijdrage voor jeugdzorg te vragen en de kansen die het Rijk ziet om de trajectduur te verkorten. Vanaf 2028 wordt het gemeentefonds hiervoor gekort. Dit leidt voor ons tot een lagere algemene uitkering van € 3,2 miljoen die onder 5.1 is verwerkt. Omdat concrete uitwerking in een wetsvoorstel ontbreekt adviseert de VNG ook hier om in de meerjarenbegroting een stelpost hogere rijksvergoeding op te nemen. De provinciale toezichthouders hebben aangegeven deze stelpost te zullen accepteren.

d. onontkoombare ontwikkelingen jeugdzorg
Wij hebben dit jaar korte en middellange termijn maatregelen aan de raad voorgelegd om de instroom in de jeugdzorg te beperken, uitstroom te bevorderen en daarmee grip te houden op de budgetten. In de PMA van 18 september en in de raadsvergadering van 25 september jl. hebben wij aanvullende maatregelen voorgelegd die moeten zorgen voor o.a. demping van de volumegroei in de jeugdzorg. Die groei bedraagt nu 10%-15% en willen wij terugdringen naar 5% in 2026, 2,5% in 2027 en 0% in 2028. In 2029 streven wij naar een daling van het volume met 2,5%.

Vooruitlopend op uitvoering van de aanvullende maatregelen is conform de Voorjaarsnota 2025 extra budget nodig van € 10,5 miljoen in 2026 aflopend naar € 1,2 miljoen in 2029.

5.5 Overige onontkoombare ontwikkelingen
In de Voorjaarsnota zijn verschillende voorstellen voor onontkoombare ontwikkelingen opgenomen. Deze zijn in de MPB 2026-2029 verwerkt. Daarnaast was in het voorjaar sprake van voorstellen met een pm. raming waarvan enkele nu concreet zijn uitgewerkt.

a en b. Voorstellen Voorjaarsnota
In lijn met de besluitvorming op 10 juli jl. verwerken wij de onontkoombare ontwikkelingen waaronder  € 2,6 miljoen voor de Wmo in 2026 en € 1,3 miljoen en € 0,6 miljoen voor armoedebestrijding in 2027 en 2028. Tevens nemen wij voor de Wmo een pm. reeks op in afwachting van de uitwerking van de beheersmaatregelen. De afgelopen jaren hebben we actief ingezet om zwaardere zorg te voorkomen door onder andere algemene voorzieningen, het versterken van zelfredzaamheid en samenwerking met partners. Desondanks blijft de volumedruk hoog. We intensiveren daarom onze preventieve koers met een kritische blik op zorgtoewijzing, monitoring en sturing.

c. Aanvullende voorstellen
Wij hebben in het voorjaar aangegeven dat wij vier voorstellen in ieder geval wilden betrekken bij de integrale afweging voor de MPB 2026-2029. Arbeidsmigratie, energie armoede, aankoop stikstofruimte en onderhoudsniveau centrum en Park Berg en Bos. Daarvoor zijn in de Voorjaarsnota pm. posten opgenomen. Deze onderwerpen zijn nu met budgetten in de MPB verwerkt.

Vervolgens zijn na de Voorjaarsnota onderwerpen naar voren gekomen die ook aanvullend budget vragen zoals voor huisvesting Saxion, projectkosten jeugdzorg en Wmo, verkeersmaatregelen Zuidbroek-Zevenhuizen en cyberbeveiligingswet. Voor onder meer de ontwikkeling Hertzbergerpark hebben wij een pm. opgenomen.

Dekking van de projectkosten jeugdzorg en Wmo is gevonden door een herschikking binnen het Apeldoorn Ontwikkelt Fonds (AOF). In voorgaande MPB's is het AOF, onderdeel Schaalsprong gevoed met bijdragen vanuit de Algemene Reserve. Voor de aanwending van deze middelen zijn plannen in voorbereiding en zal de komende jaren een beroep gedaan worden op deze reserve.  Om de in de Nota van Aanbieding toegelichte maatschappelijke transformatie daadkrachtig te kunnen starten, zijn er nu aanvullende middelen nodig voor de projectorganisatie jeugdzorg en Wmo van in totaal € 2,7 mln. Hiertoe heeft een overheveling plaatsgevonden vanuit het schot 'Schaalsprong' naar het schot 'Versterken sociaal fundament'. De ambities op het schot 'Schaalsprong' blijven echter onverminderd van kracht en waar nodig zullen wij dit schot de komende jaren aanvullen met benodigde middelen. Indien er eerder een tekort ontstaat op dit schot, zullen wij een beroep doen op de Algemene Reserve.

De aanvullende voorstellen zijn verwerkt in het samenvattend overzicht ombuigingsvoorstellen en nieuwe ontwikkelingen en op de begrotingsprogramma's. In de programma's treft u korte toelichtingen aan.

5.6 Kapitaallasten nieuwe investeringen (50%)
In de MPB 2023-2026 is besloten om nieuwe kapitaallasten en investeringsruimte voortaan voor 50% in de begroting op te nemen. In deze reeks houden we vanaf 2027 rekening met 50% kapitaallasten voor de investeringen die onder ad 5.5 voor 100% in de onontkoombare voorstellen Voorjaarsnota en in de aanvullende voorstellen zijn verwerkt. Vanaf 2029 houden we ook rekening met 50% van de kapitaallasten voortvloeiend uit de investeringsopgave Onderwijshuisvesting in 2028 en 2029.  

Begrotingsuitkomst
Wij leggen een MPB voor waarin de jaren 2026 en 2027 sluitend zijn. De tekorten in 2028 en verder zijn ons inziens beheersbaar, zeker in vergelijking met de tekorten in de vorige jaren. Twee belangrijke kanttekeningen bij de uitkomst 2026-2029:

• de ingeboekte opbrengst van de ombuigingssporen dient gerealiseerd te worden;
• via stelposten voor jeugdzorg hebben wij vanaf 2028 een 'vordering' op het Rijk opgenomen van € 12,7 miljoen. Daarnaast resteert vanaf 2026 een taakstelling op de uitgaven jeugdzorg van € 3 miljoen als restant van een in de MPB 2023-2026 opgenomen besparingsopgave. Derhalve € 15,7 miljoen als nog te realiseren inkomsten en lagere uitgaven.

In 2028 en verder is nog sprake van een begrotingstekort. De bestuurlijke en financiële onzekerheid is echter groot. Een volgend kabinet zal nieuwe ambities hebben, er zal een oplossing voor de problematiek jeugdzorg gevonden moeten worden (stelselverantwoordelijkheid ligt bij het Rijk) en macro economische ontwikkelingen kunnen impact hebben. Op deze factoren hebben wij weinig of geen invloed.

Resumerend zijn wij van mening dat de uitkomst van de MPB 2026-2029 een goed vertrekpunt vormt voor de nieuwe bestuursperiode na de gemeenteraadsverkiezingen in 2026

Overzicht budgetten spelen en bewegen in de openbare ruimte
De raad heeft op 10 juli jl. bij de bespreking van de Voorjaarsnota de motie 'Borg je beleid' vastgesteld. Hierin wordt ons college onder meer verzocht om de beschikbare financiën voor spelen, bewegen en ontmoeten geclusterd inzichtelijk te maken. Hieronder treft u dit overzicht aan.

De financiën bestaan nu met name uit investeringen, te verdelen in vier categorieën:

1. SBO-inzet MPB 2023-2026 : er is voor deze periode € 1,6 miljoen investeringsbudget toegekend. Conform het uitvoeringsplan SBO wordt dit uitgevoerd. Van de eerste set van 13 projecten (totaal € 776.000 begroot) is eind 2024 € 425.000 besteed en € 351.000 verplicht. Voor 2025/2026 resteert € 824.000. Zeven projecten hiervan zitten in de ontwerp- en realisatiefase en twee projecten zijn in voorbereiding. We verwachten het toegekende investeringsbudget in 2026 volledig te besteden.
2. Schoolpleingelde n: dit gaat om subsidie-gedreven investeringsbudgetten voor het vergroenen en openstellen van schoolpleinen. Voor de periode 2023-2026 is hier ca. € 360.000 per jaar voor toegekend. Daarnaast bevat dit de investeringsbudgetten voor de inrichting van schoolpleinen. Er resteert nog € 2,7 miljoen. Inmiddels is de planvorming voor het integraal plan voor onderwijshuisvesting bijna gereed en is de verwachting dat vanaf 2026 de bestedingen op deze investering versnellen. In de bestaande begroting is volledige besteding in 2026 opgenomen, maar spreiding over komende jaren (in lijn met de uitvoering van het integraal huisvestingsplan) ligt meer voor de hand.
3. Pumptrack Orden : dit gaat om een investering van € 372.000 om in Orden een pumptrackbaan aan te leggen en een publiek toegankelijke SBO-plek te creëren die tevens de lokale geschiedenis verbeeldt. Het betreft de aanleg van de baan, bijbehorende voorzieningen, erfgoedverbeelding, (her)inrichting schoolplein en openbare ruimte. De verwachte oplevering is 2026.
4. Vervangingsinvesteringen: jaarlijks wordt er voor ca. € 230.000 aan kleinere SBO-voorzieningen vervangen. Daarnaast worden meerdere skatebanen en voetbalcourts vervangen of vernieuwd, omdat deze aan het einde van de levensduur zijn. Dit betreft bestaand areaal. Naarmate het areaal in omvang toeneemt zal de hoogte van de vervangingsinvesteringen stijgen.

Naast bovenstaande investeringsbedragen hebben we ook exploitatiebudgetten beschikbaar:

• € 100.000 personele lasten per jaar om het uitvoeringsplan en de SBO-visie uit te voeren. Deze vervallen per 31-12-2026. Voor de periode 2027 t/m 2029 worden deze opnieuw aangevraagd;
• een deel van het impulsbudget gebiedsmanagement. Het budget van € 500.000 per jaar voor 2025 en 2026 en € 250.000 vanaf 2027 en verder is bedoeld om met laagdrempelige participatie aan doeltreffend gebiedsmanagement te doen en wordt deels uitgegeven aan SBO. De omvang van het aandeel voor SBO is niet vastgelegd en kan daarmee variëren. In 2023 werd ongeveer 50% aan SBO uitgegeven en in 2024 75%.

Grootschalige Woningbouwlocatie
Voor grootschalige woningbouwlocaties (GWL) is landelijk € 2,35 miljard beschikbaar. De Apeldoornse Binnenstad, Spoorzone en Kanaalzone (BSK) zijn in juni 2025 door het Rijk aangemerkt als kansrijk gebied en komen daarmee in aanmerking voor deze middelen. Wij hebben als gemeente eind augustus de subsidie aanvraag voor de GWL gedaan. In bijlage 17 is opgenomen welke woningen in de propositie zijn meegenomen en voor welke maatregelen subsidie is aangevraagd. De totale kosten en investeringen waarvoor subsidie is aangevraagd bedragen € 248 miljoen (inclusief BTW). De gemeentelijke cofinanciering, tenminste 50%, is voor € 103 miljoen gereserveerd in de investeringsruimte, € 17,8 miljoen vastgestelde investeringsbudgetten en € 3,2 binnen het AOF.

Effectindicatoren
Wij stellen voor om de indicator ‘ontwikkeling wettelijke verwijzingen jeugdhulp vanuit CJG ten opzichte van andere wettelijke verwijzers’ op programma Samenleving/gezondheid te vervangen door nieuwe indicatoren. De indicator vervalt omdat deze niet past bij het inhoudelijk en financieel houdbaar maken van de jeugdhulp, zie prestatie 5.1.1. van programma Samenleving. Het doel van de maatregelpakketten is de inzet van de specialistische jeugdhulp te verminderen. De vragen moeten zoveel mogelijk in het netwerk van het gezin en met informele steun worden beantwoord.
We volgen de voortgang met twee indicatoren: het terugdringen van de kosten jeugdhulp en het verminderen van het aantal jongeren met jeugdhulp. Komende jaren stijgt het aantal jeugdigen in de jeugdzorg met een kleiner percentage dan in 2024. Uiteindelijk zal de stijging ombuigen naar een daling omdat het even duurt voordat het effect van de maatregelen zichtbaar wordt. Komend jaar worden twee nieuwe indicatoren uitgewerkt. De eerste om de beweging naar de sociale basis en het voorliggende veld in een percentage weer te geven. De tweede indicator zal het effect van de inzet van de sociale basis of het voorliggende veld inventariseren. Wij nemen deze nieuwe indicatoren op in de MPB 2027-2030.

Solvabiliteit
Onze solvabiliteit is bij de Jaarrekening 2024 op ruim 34% uitgekomen. Met de bestedingen van reserves voor onze ambities en nieuwe investeringen in de komende jaren zal de verhouding tussen dat deel wat met eigen geld is betaald en het totale bezit lager worden. Dit leidt tot een prognose van de solvabiliteit die na 2026 onder de norm van 20% uitkomt. In de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing gaan we hier nader op in.

Monitor brede welvaart en indicatoren
Evenals vorig jaar hebben we in de MPB een apart hoofdstuk 'Monitor brede welvaart' opgenomen. Via ons Datalab zijn de MPB indicatoren in de Apeldoorn monitor opgenomen en in vormgeving verbeterd. Vrijwel alle indicatoren zijn tot en met 2024 bijgewerkt. U kunt via een link in het hoofdstuk de indicatoren van de  programma's benaderen, waarbij per indicator verdieping mogelijk is. De indicatoren zijn ook via de  begrotingsprogramma's te benaderen. De verplichte BBV indicatoren treft u op een bijlage aan.

Woonlastenontwikkeling
De gemeentelijke woonlasten voor huishoudens met een eigen woning betreffen de OZB, de rioolheffing en de afvalstoffenheffing. In onderstaande tabel wordt een beeld gegeven van de ontwikkeling van de woonlasten voor een meerpersoonshuishouden met een woningwaarde van afgerond € 436.000. In de paragraaf Lokale heffingen gaan wij uitgebreid in op de ontwikkeling per belastingsoort.

In het COELO-rapport ‘Kerngegevens belastingen grote gemeenten 2025’ neemt Apeldoorn als het gaat om gemiddelde woonlasten woningeigenaren meerpersoonshuishoudens plek 130 van alle gemeenten en plek 18 van de 40 grootste gemeenten in (nummer 1 heeft de laagste lasten). We kunnen niet overzien welke positie Apeldoorn in 2026 zal innemen.