Algemeen

De MPB is vergelijkbaar met een huishoudboekje. De jaarlijkse lasten en baten die de gemeente kent staan er in vermeld. Voorbeelden van belangrijke lasten zijn vergoedingen aan zorginstellingen (jeugd en maatschappelijke ondersteuning), verstrekken van bijstandsuitkeringen, subsidies aan verenigingen en organisaties, rente en afschrijving als gevolg van investeringen, onderhoud van de openbare ruimte en kosten van het gemeentelijk personeel. De gemeenteraad bepaalt de onderwerpen, de hoeveelheid geld dat er aan besteed mag worden en de prestaties die daarvoor geleverd moeten worden. Voor een deel heeft de gemeente te maken met wettelijke taken die zij dient uit te voeren. De MPB is verdeeld in 4 programma's. Op die programma worden de lasten en baten op taakvelden geboekt die bij wet zijn voorgeschreven. De paragraaf Bedrijfsvoering heeft een opbouw die vergelijkbaar is met de vier programma's.

In de begroting zijn ook baten opgenomen. Voorbeelden hiervan zijn de algemene uitkering uit het gemeentefonds en specifieke bijdragen die het Rijk aan gemeenten verstrekt om taken te kunnen bekostigen, zoals voor bijstandsuitgaven, onderwijsachterstanden, grootschalige woningbouw en Oekraïense vluchtelingen. De gemeente heeft daarnaast eigen inkomsten zoals de onroerende zaakbelasting, hondenbelasting en leges omdat inwoners specifieke diensten van de gemeente afnemen (bijv. een paspoort). Tenslotte ontvangt een gemeente baten uit zogenaamde heffingen zoals voor het inzamelen van huishoudelijk afval. De raad beslist over de hoogte van de belastingen, leges en rechten.

De uitkering uit het gemeentefonds bepaalt voor bijna 60% onze inkomsten. Het gemeentefonds is sinds 2024 gekoppeld aan de prijs en omvang van het bruto binnenlands product. Een wettelijke eis voor de gemeentebegroting is dat de lasten niet hoger mogen zijn dan de baten; ieder begrotingsjaar moet in principe ‘sluitend’ zijn. De laatste jaren richten gemeenten en de provinciaal toezichthouders zich vooral op het structureel sluitend zijn van het eerste begrotingsjaar en op voldoende eigen vermogen om risico's te kunnen opvangen. Het streven blijft echter gericht op een meerjarig sluitende begroting.

In vogelvlucht worden de hoofdstukken van de MPB hier nader toegelicht.

Nota van aanbieding
De nota van aanbieding gaat vooral over wat het college voor de komende jaren belangrijk vindt en op welke wijze dat in de MPB tot uitdrukking komt. We geven daarmee aan hoe wij samen met de raad en onze maatschappelijke partners willen werken aan de ambities voor onze stad en dorpen.

Financiële beschouwingen
Hierin schetsen wij de hoofdlijnen van het financiële beleid, de nieuwe ontwikkelingen en eventuele ombuigingen (besparingen). Ombuigingen kunnen gericht zijn op zowel verlaging van de lasten als op vergroting van onze inkomsten.

Samenvattend overzicht
Het samenvattend overzicht betreft alle voorstellen voor (onontkoombaar) nieuw beleid en ombuigingen die in de MPB zijn verwerkt.

Monitor brede welvaart
In het coalitieakkoord 2022-2026 is afgesproken om te werken aan het vergroten van de brede welvaart in Apeldoorn. We toetsen ons handelen niet alleen op bedrijfseconomische effecten maar ook op effecten zoals welzijn, veiligheid, gezondheid en het vertrouwen in anderen. We volgen de voortgang door middel van de Apeldoorn Monitor en de jaarlijkse Trendanalyse.

Meerjarenprogrammabegroting
In dit hoofdstuk vindt u de meerjarenbegroting van de gemeente, die bestaat uit vier programma's. Elk programma begint met een doelenboom. Daarin wordt de relatie tussen de (hoofd)doelstellingen van het programma en de te leveren prestaties aangegeven. Sommige taken worden uitgevoerd in samenwerking met andere gemeenten (gemeenschappelijke regelingen) of door externe partijen waarbij de gemeente aandeelhouder is. Effectindicatoren in grafiekvorm of via links naar een bron en de toprisico's zijn eveneens opgenomen. Tenslotte treft u digitale verwijzingen naar belangrijke kadernota's aan.

De structuur van de MPB sluit aan bij de brede welvaart indeling van de landelijke planbureaus zoals het Centraal Planbureau en het Sociaal Cultureel Planbureau. Dit is de basis voor de programma's Samenleving, Leefomgeving, Economie en inkomen en Bestuur, inwoners en financiën. Met brede welvaart als leidend motief zijn ook de global goals opgenomen via de logo's op de programma's.

De verantwoordingsvoorschriften voor gemeenten verplichten ons om een overzicht van de overhead-kosten (indirecte personele kosten, huisvesting, ICT) op te nemen via een apart taakveld 04. Deze informatie inclusief indicatoren treft u aan in de paragraaf Bedrijfsvoering.

Gemeenten dienen tevens een verplichte set effectindicatoren op te nemen en daarbij data te gebruiken van de website 'waarstaatjegemeente.nl'. Helaas is deze data niet altijd actueel, wat ten koste gaat van de informatie-waarde. Deze indicatoren zijn als bijlage in deze begroting opgenomen.

Effectindicatoren brede welvaart
De brede welvaart indeling is de basis voor de programmabegroting. Grafisch ziet dat er zo uit:

De binnenste ring van de diagram bepaalt de programmastructuur van de MPB, waarbij de buitenste ring de aandachtsgebieden van de programma's bepalen. Het vierde programma betreft Bestuur, inwoners en financiën waarin de overige (veelal wettelijke) taakvelden zoals gemeenteraad, belastingen en algemene uitkering zijn opgenomen.

In de Apeldoorn Monitor wordt de voortgang van de brede welvaart gemeten via meerdere indicatoren. U treft ze met een link aan in het hoofdstuk 3. Net als andere digitale verwijzingen zijn de indicatoren alleen in de webversie van de MPB te benaderen. De programma's zelf bevatten daarnaast de door de raad vastgestelde effectindicatoren die iets zeggen over de doelstellingen en de te verrichten prestaties.

Verplichte paragrafen
Het is een wettelijke verplichting dat elke gemeente de onderstaande paragrafen in de MPB opneemt. De paragrafen vormen een dwarsdoorsnede van de begroting op een specifiek terrein.

• De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing
  Het weerstandsvermogen geeft aan hoe solide de financiële positie van de gemeente is en of er voldoende eigen vermogen beschikbaar is om risico's op te kunnen vangen.
• De paragraaf onderhoud kapitaalgoederen (zoals wegen, riolering, gebouwen)
  Toegelicht wordt hoe het onderhoud van de gemeentelijke kapitaalgoederen geregeld  is.
• De paragraaf financiering
  Hierin wordt de werkwijze met betrekking tot de financieringsbehoefte van de gemeente toegelicht.
• De paragraaf verbonden partijen
  De gemeente werkt vaak samen met andere partijen om bepaalde doelen te bereiken. We spreken van een verbonden partij als de gemeente in een samenwerking een bestuurlijke en een financiële verantwoordelijkheid heeft. In deze paragraaf worden alle verbonden partijen nader toegelicht.
• De paragraaf grondbeleid
  De gemeente speelt een rol in het verwerven, bouwrijp maken en verkopen van gronden. In deze paragraaf wordt dieper op het grondbeleid van de gemeente ingegaan.
• De paragraaf lokale heffingen
  Hierin treft u de diverse gemeentelijke belastingen en heffingen aan. Ook worden hier de tarieven voor het komende begrotingsjaar genoemd.
• De paragraaf bedrijfsvoering
  Deze paragraaf gaat in op ontwikkelingen binnen de gemeentelijke organisatie, die gericht zijn op een zo goed mogelijke dienstverlening aan de inwoners en een zo zorgvuldige mogelijke  besluitvorming.
• De paragraaf openbaarheid
  Deze paragraaf is gebaseerd op de Wet Open Overheid. Gemeenten zijn verplicht om in hun begroting aandacht te besteden aan hun voornemens voor uitvoering van deze wet.

Daarnaast kent de MPB twee niet verplichte paragrafen: Vastgoed en Investeringen. Naast gronden beschikt de gemeente ook over ruim 100 andere eigendommen. In de paragraaf Vastgoed wordt deze portefeuille in beeld gebracht. In de paragraaf Investeringen is een doorkijk opgenomen van eerder toegekende en toekomstige investeringen in de grote maatschappelijke opgaven zoals Stadmaken, stedelijke mobiliteit en onderwijshuisvesting.

Bijlagen
Tot slot bevat de meerjarenbegroting enkele bijlagen. Sommige daarvan zijn door het Rijk voorgeschreven. Tot de belangrijkste bijlagen behoren:

• de Algemene reserve
• het Apeldoorn Ontwikkelfonds (AOF)
• de Reserves en voorzieningen
• de incidentele baten en lasten
• de kerngegevens van de gemeente

Het college neemt in deze MPB voorstellen voor (onontkoombaar) nieuw beleid op die al waren verwerkt in de door de raad vastgestelde Voorjaarsnota 2025. Tevens zijn de voorstellen verwerkt die voortvloeien uit de drie ombuigingssporen waartoe de raad eind 2024 heeft besloten. Deze ombuigingen dragen bij aan een sluitende meerjarenbegroting. De voorstellen voor (onontkoombaar) nieuw beleid en de ombuigingen treft u aan in het samenvattend overzicht nieuwe ontwikkelingen, in de vier programma’s en in de paragraaf Bedrijfsvoering.

In het coalitieakkoord 2022-2026 is één van de actiepunten het instellen van een investeringsfonds voor de ontwikkeling van de gemeente tot 2040. In de MPB 2023-2026 is daar een begin mee gemaakt. Met ingang van de MPB 2024-2027 werken we met een ApeldoornOntwikkeltFonds (AOF) gericht op maatschappelijke opgaven voor de thema's ruimte, energietransitie, economie en bedrijventerreinen en het sociaal fundament. Daarbij is sprake van incidentele geldstromen die we in meerdere jaren inzetten. Het project 'Stadmaken op de Veluwe' (grootschalige woningbouw) maakt deel uit van het AOF.

De MPB wordt al enkele jaren niet meer als boekwerk aangeboden. De webversie van de MPB is de informatiebron zowel voor de bestuurlijke behandeling als voor communicatie naar onze inwoners, instellingen en bedrijven. In de online begroting wordt de financiële- en productinformatie op een grafische en interactieve manier gepresenteerd. De digitale MPB biedt vele verdiepingsmogelijkheden. Het is bijvoorbeeld mogelijk in te zoomen op begrotingscijfers, doelen en prestaties. Bovendien kunt u zoeken op trefwoorden. De financiële gegevens worden ontsloten doordat doorgeklikt kan worden tot het niveau van kostensoorten binnen de taakvelden.

In de webversie van de MPB 2026-2029 is de mogelijkheid toegevoegd om een PDF van de meerjarenbegroting te downloaden.