Programma 2 - Leefomgeving

Voor het programma Stadmaken op de Veluwe zijn diverse WBI-subsidies toegekend. Hieraan is een planning gekoppeld waarbij binnen 10 jaar gestart moet zijn met de bouw van de laatste woningen. Daarom het omgevingsplan tijdig worden gewijzigd. In 2026 willen we de volgende omgevingsplannen laten vaststellen door de raad: de Vlijtsepark Torens, Fuite en Zwitsal.

Vanuit de subdoelstelling ‘Bereikbare- en leefbare stad en Omgeving’ wordt gewerkt aan de ontwikkeling van mobiliteit-hubs (parkeervoorziening met deelmobiliteit) in de Kanaalzone en de Spoorzone. Dit betreft voor de Kanaalzone de ontwikkeling en realisatie van de Grift-garage bij het nieuwe zwembad en voor de Spoorzone de ontwikkeling en realisatie van een parkeergarage op de locatie Netten/Talens. In 2026 willen we de Grift-garage gaan aanbesteden.

Vanuit de subdoelstelling ‘Bereikbare- en leefbare stad en Omgeving’ wordt gewerkt aan verkeerskundige aanpassingen in het wegennet. Gebieden zoals de binnenstad worden verkeersluw gemaakt om onder meer vergroeningsopgaven te kunnen realiseren. Doorgaand verkeer door het centrum wordt beperkt.

Betreft het in 2024 en 2025 voorbereiden van het nieuwe Omgevingsplan voor de Binnenstad en het in 2026 in procedure brengen van het nieuwe Omgevingsplan voor de Binnenstad.

Deze prestatie betreft het uitvoeren van onderzoeken naar de wijze waarop de verblijfskwaliteit van de pleinen in de binnenstad kan worden verbeterd. Het doel hiervan is om langer verblijf dan nu, op de pleinen te stimuleren. Uit de onderzoeken die per plein worden uitgevoerd worden verbetervoorstellen gedaan. Na besluiten op verbetervoorstellen wordt uitvoering gegeven aan de verbetering(en).

Gemeente, Provincie Gelderland, NS en ProRail werken samen aan een stedelijke ontwikkeling rondom het station Apeldoorn. Hierin wordt het station als belangrijke knoop binnen de stad opgenomen. Hierbij hoort ook een goede invulling van de openbare ruimte en het verminderen van de barrièrewerking van het spoor. In 2026 wordt een programma van eisen en een ruimtelijke visie opgeleverd.

Deze prestatie betreft voorbereidend werk voor ruimtelijke procedures om te komen tot realisatie van projecten waaronder ook onderwijshuisvesting zoals opgenomen in het Masterplan Veldhuis. Herhuisvesting van het CvD en de algehele campusontwikkeling maken hier een onderdeel van uit waarmee gestart wordt.  

Het ontwikkelkader voor de nieuwe uitleglocatie ten zuiden van de A1, ook wel De Zuidrand genoemd, (Beekbergsebroek) in 2026 afronden en laten vaststellen door de gemeenteraad.

Daarnaast betreft deze prestatie het gehele ruimtelijke proces voor de realisatie van 300 vaste kern woningen en 200 host-kavels binnen de zuidkavel Beekbergsebroek. Op basis van de geopende grondexploitatie en het vastgestelde stedenbouwkundige raamwerk wordt in 2026 een tender uitgeschreven voor ontwikkeling en realisatie van de 300 vaste kern woningen.

In de omgevingsvisie en de regionale woondeal is opgenomen hoeveel woningen Apeldoorn de komende jaren toevoegt. De toevoeging van woningen wordt bijgehouden. Minimaal 1x per jaar wordt gerapporteerd. We werken met een nieuw systeem om de woningbouw te monitoren.

In 2026 voert de gemeente de nieuwe urgentieregeling in, afgestemd met alle gemeenten in de regio Stedendriehoek.

Via onder andere doorgaan van een verhuiscoach, inzetten op vernieuwing door ook in te zetten op ondersteuning van bewoners van koopwoningen. De doorstroomcoach is niet gericht op het behalen van veel aantallen verhuizingen, maar op het zorgen voor een goede match tussen mens en woning. Hier ligt een sterke link met Maatschappelijke ontwikkeling en met de campagne ‘Praat vandaag over morgen’.

In 2026 stellen we een verhuurverordening voor huisvesting van arbeidsmigranten en een beleidskader huisvesting arbeidsmigranten op.

Mensen willen samen betaalbare huizen bouwen via Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO). CPO’s kunnen een belangrijke rol spelen in het versterken van sociale netwerken en het tegengaan van sociaal isolement. Het stimuleren van CPO’s is één van de manieren waarop we de gevolgen van de vergrijzing willen opvangen.

De wet Versterken Regie op de Volkshuisvesting gaat naar alle waarschijnlijkheid in 2026 in. Met een overgangstermijn van 2 jaar is de gemeente verplicht om een urgentieregeling in te stellen, die regionaal is afgestemd. Ook wordt het volkshuisvestingsprogramma verplicht.

De regio Stedendriehoek is benoemd als regio waarin grootschalige verstedelijking kan plaatsvinden. In 2025 vindt het gesprek plaats over deze verstedelijking. Die mondt uit in een keuze voor een ontwikkelstrategie. Begin 2026 is naar verwachting een eerste versie van het ontwikkelperspectief gereed. Besluitvorming is eind 2026 voorzien.

Er worden overstappunten voor verschillende vormen van (deel)vervoer (mobiliteitshubs) gerealiseerd in de stedelijke ontwikkelingen en in de bestaande stad, waaronder een stedelijke hub bij het station maar ook meer kleinschalige in nieuwe gebiedsontwikkelingen, in de stadsrand en in bestaande wijken. Deelfietsen en deelscooters worden door verschillende aanbieders uitgerold. De gemeente stelt in de APV randvoorwaarden aan de uitrol van deze nieuwe vormen van vervoer. We zorgen ervoor dat onze mobiliteitsdata gedeeld kan worden, inclusief de borging in onze werkprocessen.

De verdubbeling van de Laan van Zevenhuizen tussen Saloméstraat en Deventerstraat wordt voorbereid en uitgevoerd, evenals de capaciteitsvergroting van Kanaal Noord tussen Anklaarseweg en Laan van Zevenhuizen. Ook verkennen we de verkeersstructuur in Apeldoorn Noordwest.

Nadat de verkeersmaatregelen Zuidbroek jaren on hold zijn gezet vanwege stikstofdepositie, is er naar aanleiding van de verworven stikstofrechten (Raadsvergadering 13 maart 2025) inmiddels zicht op de uitvoering van de maatregelen. De beoogde maatregelen worden in bredere context met de verdubbeling van de Laan van Zevenhuizen en de Noordradiaal en in samenhang met de verstedelijkingsopgave geanalyseerd. De bijbehorende kosten worden in kaart gebracht.

We werken samen met de provincie en de gemeente Brummen aan de Koersnota Wegennet Eerbeek Loenen, onderdeel van het multiproject Eerbeek-Loenen 2030. We bereiden voor en realiseren snelheidsverlagingen op de gemeentelijke wegen Kanaal Zuid en Hoofdweg in Loenen. Met de provincie werken we aan de voorbereiding en uitvoering van de snelheidsverlagingen op de N786 in Loenen en het deel tussen Loenen en A50.

Omdat een goede bereikbaarheid een belangrijke randvoorwaarde is voor de ambities in Apeldoorn 2040 en de overige verstedelijkingsopgaven in de Regio Stedendriehoek, lobbyen we samen met regionale partijen voor goede weg- en spoorverbindingen: een verbetering van de bereikbaarheid van Apeldoorn over de weg (A1 en A50) en over het spoor (waaronder trein naar Berlijn, directe spoorverbinding Apeldoorn- Barneveld in combinatie met een station Apeldoorn West, versnelling Apeldoorn-Zutphen-Winterswijk). Ook participeren we samen met de regio in alle trajecten m.b.t. het goederenvervoer over spoor. Hiertoe organiseren we samen met de Regio Stedendriehoek bijeenkomsten, maken we deel uit van landelijke, provinciale en regionale projectgroepen en initiëren we bestuurlijke en ambtelijke overleggen.

Voor de start van het toeristenseizoen in 2026 zijn de maatregelen die nodig zijn om het overloopparkeren van Apenheul structureel op te vangen op de J.C. Wilslaan, gerealiseerd.

Gewerkt wordt aan diverse projecten uit de Parkeervisie (2019) en de Visie op Mobiliteit in het Stadspark van Apeldoorn (2021), zoals digitalisering van parkeerproducten en het ontsluiten van real-time parkeerdata, invoering scanauto (voor digitale handhaving), stimuleren gebruik van transferpunten/hubs, extra aanbod fietsenstallingen en innovaties in parkeergarages. Ook onderzoeken we mogelijkheden om in de binnenstad straat-parkeren te verplaatsen naar parkeergarages, waardoor extra groen en verblijfskwaliteit kan worden toegevoegd.

We bereiden de aanleg van het tweede deel van de fietsroute langs de Elsbosweg (A50-Klarenbeek) voor en voeren die uit. Op de Sprengenweg tussen Badhuisweg en Henri Dunantlaan verbeteren we door maatregelen de verkeersveiligheid, speciaal voor fietsers. We realiseren een nieuwe bewaakte fietsenstalling in de Hofstraat ter vervanging van De Serre. Ter ondersteuning van het fietsparkeerverbod in het voetgangersgebied, zetten we extra in op de ordening (fietsparkeervakken), communicatie, handhaving.

We verbeteren de verkeersveiligheid door de aanpak van onveilige verkeerssituaties, waar we  aansluiting zoeken bij het gemeentelijke onderhoudsprogramma. We zullen uitvoering geven aan de maatregelen die naar voren komen uit het Actieplan verkeersveiligheid Apeldoorn , voor zover passend binnen de beschikbare budgetten. Tevens verbeteren we de verkeersveiligheid door extra inzet op gedragsbeïnvloeding en verkeerseducatie onder andere voor kinderen.

We participeren in de provinciale concessie voor de uitrol en plaatsing van laadinfrastructuur die in de openbare ruimte wordt gerealiseerd. Daarnaast faciliteren we plannen van marktpartijen om op strategische locaties in de stad auto’s te kunnen laden, mogelijk zijn deze locaties in combinatie met lokale opwek van energie te ontwikkelen tot ‘energy-hubs’. Daarnaast bestaat de wens om samen met marktpartijen te komen tot meer aanbod van duurzame brandstoffen (waaronder bv waterstof), snellaadfaciliteiten en truckersvoorzieningen. Ook hierbij spelen we een faciliterende rol. We werken verder aan de doelstelling om de stadslogistiek Zero-Emissie te krijgen onder andere door vanaf 2030 een Zero-Emissie zone in de binnenstad in te stellen.

We zetten samen met de provincie Gelderland, omliggende gemeenten en belangenorganisaties in op een zodanige invulling van de luchtruimherziening dat overlast van burgervliegverkeer door laagvliegroutes, van en naar Schiphol Airport en (eventueel) Lelystad Airport wordt voorkomen.

Wij beoordelen vergunningaanvragen en de ruimtelijke initiatieven en plannen zodanig dat het proces en de termijnen helder zijn voor de initiatiefnemer. Initiatieven en plannen worden binnen de afgesproken termijn behandeld. Beoordeling van initiatieven en plannen en ook toezicht en handhaving vinden in overeenstemming met de Omgevingswet en de Wet Kwaliteitsborging plaats.

De invoering van de Omgevingswet en de Wet Kwaliteitsborging zal in 2026 en daarna nog de nodige extra inzet van de organisatie vergen, onder andere voor het opstellen van het Omgevingsplan.

Dit betekent dat Apeldoorn van 16.000 TJ energiegebruik in 2014 gaat naar 11.200 TJ in 2030. Daarnaast zijn alle nieuwe ontwikkelingen minimaal energieneutraal.

Het is belangrijk dat inwoners, bedrijven en instellingen actief nadenken over hun bijdrage aan de energietransitie. En vervolgens tot actie overgaan, door besparingsmaatregelen te nemen en zelf opwek te realiseren. We ondersteunen vanuit het Energiepunt en door samen met energiecoöperaties naar onze inwoners toe te gaan. Daarnaast stellen we subsidies, leningen en (financiële) instrumenten beschikbaar en halen we subsidies binnen. Dit is belangrijk zodat Apeldoorn verduurzaamt en de Wijken van de Toekomst transitieklaar zijn. In het actieplan 2026 worden de verschillende concrete activiteiten verder beschreven.

Inwoners in een financieel kwetsbare situatie met een koopwoning worden extra ontzorgd bij het isoleren van hun woning. Zij ontvangen een hoger subsidiebedrag, waardoor ook zij mee kunnen doen in het verduurzamingsproces. Er is een intensieve samenwerking met energiecoöperatie deA (deA) in het bereiken van de doelgroepen.

Aan inwoners in een huurwoning wordt hulp op maat geboden. Hierbij wordt samengewerkt met het sociaal domein (zoals via de Aanpakkers), deA en andere externe stakeholders.

Opwek van duurzame energie doen we via opwek van zon in de gebouwde omgeving en zonneparken. We realiseren zonneparken in de gebieden Beemte-Broekland en Wenum Wiesel. In de Zuidrand stellen we een energiemix op waar duurzame zonopwek via zonneparken en windenergie onderdeel van uitmaakt. Ook wordt in het kader van programma Energie op Rijksvastgoed (OER) met Rijkswaterstaat verkend of gronden langs de A1 en A50 ingezet kunnen worden voor grootschalige zonopwek. Daarnaast wordt ingezet op lobby voor windenergie en opwek via overige bronnen, zoals warmte- en koude uit de buitenlucht met klein- en grootschalige warmtepompen, (ondiepe) geothermie, riothermie, biogas, zonthermie en aquathermie. We blijven inzetten op het realiseren en/of stimuleren van meer agri-pv op landbouwgrond, realisatie van erfmolens, het versneld inzetten op de realisatie van windturbines en het anticiperen op de ontwikkelingen van elektriciteitsopslag bij energie-opwekprojecten om het knelpunt ‘niet aansluitbaar’ op het elektriciteitsnet deels te verhelpen.  In het actieplan 2026 worden de verschillende concrete activiteiten verder beschreven.

Het energiesysteem van de toekomst bestaat uit meer dan duurzame opwek van elektriciteit. Voor een betrouwbaar energiesysteem is een energiemix nodig, waar opwek, opslag en distributie onderdeel van uitmaken. Op basis van het in 2025 opgeleverde Regionaal Programma Energievoorziening (opvolger van RES 1.0) worden in 2026 een lokale energievisie en het Warmteprogramma opgeleverd. Het Warmteprogramma is een actualisatie van de Transitievisie Warmte met een vooruitblik op de komende vijf jaren.

Hierin hebben wij een faciliterende rol. Dit doen we door een besluit te nemen over de locatie van een nieuw onderstation in het zuiden van Apeldoorn, en voortzetting van de buurtgewijze aanpak i.s.m. Liander bij het realiseren van meer transformatorhuisjes in de bestaande stad en de dorpen. Daarnaast komen we samen met bedrijven tot oplossingen voor netcongestie, zoals het balanceren van energie tussen de bedrijven op het bedrijventerrein. Dit doen we door uitvoering te geven aan gebiedsgerichte aanpakken en door het faciliteren van een smart grid (balanceren, opwek, opslag) op Apeldoorn Noord en Zuid, Ecofactorij en Kieveen.

Afhankelijk van de besluitvorming van warmtenet Kerschoten en de uitkomsten uit het onderzoek naar een geothermie warmtecentrale zal in samenwerking met partners gestart worden met het voorbereiden van de benodigde infrastructuur in 2026.

Dit doen we door 70% deelname in de wijk op te halen en het publiek warmtebedrijf op te richten. Daarnaast wordt het warmtenet gefaseerd aangelegd in Kerschoten en wordt als samenwerkingspartner gestart met het realiseren van een warmtecentrale op het terrein van de rioolwaterzuivering van Waterschap Vallei & Veluwe. De particuliere woningeigenaren krijgen een woningadvies en we zorgen voor ondersteuning en doorverwijzing m.b.t. financiële regelingen voor de verschillende doelgroepen waaronder VVE’s en particuliere verhuurders en huurders.  

Dit doen we door vanuit de warmtevraag- en aanbod strategieën voor duurzame warmte te verkennen en keuzes te maken voor het beste alternatief voor aardgas. Bij het opstellen van de wijkuitvoeringsplannen hanteren we een participatieve aanpak. Gedurende het proces voeren we gesprekken met bewoners en andere belangrijke stakeholders, zoals woningcorporaties, energiecoöperaties, de netbeheerder, scholen, VvE’s en andere doelgroepen. Deze gesprekken gaan over de mogelijke eindoplossingen binnen de kaders van de Transitievisie Warmte. Daarnaast gaan we samen met de woningeigenaren de wijk transitieklaarmaken voor de overstap naar de beoogde eindoplossing en ondersteunen we bewonersinitiatieven. De wijkuitvoeringsplannen zijn na vaststelling door het college, het vertrekpunt en het spoorboekje voor de daadwerkelijke overstap naar duurzame warmte van de wijk.

Door het vergroenen van de openbare ruimte dragen we bij aan het tegengaan van hittestress. Dit doen we door het toevoegen van koelteplekken of -routes en het toevoegen van groen onder andere meer groen (15%) bij groot onderhoud van straten en pleinen. Ook voegen we (grote) bomen toe op plekken waar daarvoor voldoende ruimte is. Via onze stimuleringsregelingen kunnen bewoners ook zelf in actie komen en bijdragen aan de vergroening van hun directe omgeving.

Prestaties

We werken in 2026 aan de voorbereiding en realisatie van twee vergroeningprojecten (grote koelteplekken) in de Binnenstad. In aanvulling hierop zetten we in op realisatie van kleinere koelteplekken verspreid in de wijken. We gaan door met de subsidieregeling voor groene daken en Groeninitiatievenregeling en de actie tegenwippen. We verwachten 20 groeninitiatieven te realiseren, 20 subsidieaanvragen voor groene daken te behandelen en 300 aanvragen voor tegelwippen/tegeltaxi te honoreren (indicatie op basis van voorgaande jaren). Daarnaast willen we 25 bomen toevoegen op versteende locaties, extra bomen planten en actief (klein) groen toevoegen op kansrijke locaties. We onderzoeken de kansen voor vergroening van de winkelcentra in Apeldoorn-zuid en werken aan realisatie ervan. We implementeren het nieuwe bomenbeleid (oa Bomenplanner).

In nauwe samenwerking met provincie en waterschap wordt er een basis gelegd voor het herstel van het natuurlijk watersysteem door een duurzamer peilbeheer en door meer water vast te houden. Zo herstellen we de ‘sponswerking’ van de stad en het landelijke gebied. De plekken met wateroverlast blijven we proactief oppakken.

De drinkwatervoorziening in Apeldoorn willen we ook voor de toekomst (met meer inwoners en een warmer klimaat) veilig stellen. Om verdroging tegen te gaan willen we de winning uit grondwater ook duurzamer inrichten en kijken naar andere bronnen voor drinkwater.

Prestaties

Na twee succesvolle pilots gaan we voor onze vijvers onderzoeken waar we nog meer waterpeilen op kunnen zetten en hoe we dit kunnen combineren met natuurvriendelijke oevers. Uitkomsten uit een  stresstest waterkwaliteit en de ecoscan van het waterschap helpen om per vijver te benoemen welke kwaliteit haalbaar is per vijverdeel. Jaarlijks koppelen we 6 ha verhard oppervlak af. In 2026 oa de Kalverstraat en in een groot deel van de wegen Beekbergen (Hagenweg, Wolterbeeklaan, Koningspage en Tullekensmolenweg) en de We bereiden een aantal nieuwe projecten voor. We zetten onze subsidieregeling afkoppelen voort.

Bij de uitleggebieden aan de Zuidrand is het herstel van het aanwezige natuurlijk systeem uitgangspunt. Dat doen we door bodem water sturend te ontwerpen.

We doen mee aan een pilot om inwoners bewuster met drinkwater om te laten gaan en een pilot om bij nieuwbouw waterbesparende technieken te implementeren. Met de provincie, het waterschap en Vitens verkennen we de mogelijkheden van een extra drinkwaterwinning ten noorden van Apeldoorn.

Sinds 2002 werken we aan de realisatie van de Groene Mal. Vanuit de Omgevingsvisie en het coalitieakkoord ontwikkelen we de Groene Mal door naar een Groen Blauwe Hoofdstructuur (GBHS). In de GBHS worden groen en natuur ontwikkeld, natuurgebieden verbonden, water vastgehouden en recreatieve verbindingen gerealiseerd. Naar verwachting wordt eind 2025 de nieuwe GBHS aan de raad voorgelegd ter besluitvorming.

Prestaties

We versterken groene verbindingen in de stad, passen de inrichting van 10 ha aan en verkennen de kansen voor het slechten van 3 barrières voor wandelaars en fietsers in de structuur. De focus ligt bij de ring (Mheenpark en Zuiderpark) en de bereikbaarheid van landgoed Woudhuis. We herstellen de Ugchelse beken, het zuidelijke deel van de Kayersbeek en Zwaanspreng. En we werken aan de voorbereiding van de verbinding Grift-Driehuizerspreng-Orderbeek.

We zijn begonnen met de realisatie van de GBHS in het buitengebied en zetten in op de ontwikkeling en inrichting van natte natuur, bos en waterberging. Dit doen we (deels) door verwerving van gronden. Gezien de randvoorwaarden van grondpositie, afstemming met bewoners, bedrijven en andere partijen in gebiedsprocessen en de noodzakelijke capaciteit gaat dit om langjarige processen. We willen de kansen die zich voordoen benutten. In het Wenumse- en Pagegaaibeekdal gaat het om 15 ha. Langs de Grift, Groote Wetering bij Landgoed Woudhuis en bij Klarenbeek gaat het om ca 10 ha. Binnen ontwikkelgebieden als de Zuidrand, Beekbergsepoort/woud, Groote Leigraaf, Groote Wetering en Beemte Broekland zijn we faciliterend aan de gebiedsvisies. We dragen voor maximaal 20 ha bij aan de actieve ontwikkeling waar kansen aanwezig zijn en in samenhang met het gebiedsproces. In Uddel is sprake van een grote opgave en doen zich veel kansen voor vanuit het gebiedsproces en de verbonden partijen en initiatiefnemers. Daar voorzien we in een totale bijdrage van ca 20 ha voor de aanleg van de GBHS.

Na vaststelling van de GBHS actualiseren we de Groenstructuurkaart.

Medio 2024 is de methodiek voor natuurinclusief en klimaatadaptief bouwen (NIKA-methodiek) en subsidieregeling vastgesteld.

Prestaties

Vanaf het najaar 2024 is de NIKA-methodiek geïmplementeerd. We beoordelen NIKA-subsidieaanvragen en toetsen ruimtelijke ontwikkelingen of die ook daadwerkelijk aan de NIKA-regels voldoen.

Apeldoorn verfraait haar centrumgebieden - binnenstad, spoorzone en kanaalzone - door te verdichten en te vergroenen. We zoeken een nieuw soort Apeldoornse stedelijkheid. De centrumgebieden kennen straks een mix van stedelijke functies, waarbij we ook nieuwe groenstructuren aanleggen. Er komt meer hoogbouw. Er wonen meer mensen, die voor extra levendigheid in het centrum zorgen. Al deze veranderingen - minder winkeloppervlak en meer verblijf- en werk/woonfuncties - gaan samen met een radicale vergroeningsstrategie. De ambitie is dat onze binnenstad hét Stadspark van Apeldoorn wordt.

Prestaties

We adviseren en dragen financieel bij aan het vergroenen van een aantal prioritaire straten. In 2025/26 gaat het om het Griftpark en de Grote Markthof. Daarnaast wordt bijgedragen aan het vergroenen van de Paslaan en de Wilhelmina Druckerstraat.

Apeldoorn heeft een grote rijkdom aan plant- en diersoorten; die biodiversiteit koesteren we, houden we in stand en versterken we. Om de hoeveelheid soorten te behouden en vergroten moeten we de

variatie in verschillende leefgebieden behouden en leefgebieden robuuster maken. Een gezonde bodem en variatie in groenstructuren met vooral inheemse soorten is hierbij van groot belang. We geven invulling aan de 10% groen-blauwe dooradering van het landelijk gebied, deels samenvallend met het groen-blauw casco, deels door eigenaren te faciliteren.

Prestaties

We ontwikkelen een monitoringsplan biodiversiteit om de effecten van het beleid en de doelstellingen uit de Omgevingsvisie te kunnen monitoren. Het uitgangspunt is een 0-meting op basis van reeds beschikbare gegevens om hiermee de toe- of afname te kunnen volgen. Een 5-jaarlijkse monitoring zal de effecten op termijn inzichtelijk maken.

Op basis van een projectenlijst plannen we projecten in die de biodiversiteit versterken zoals vergroenen van winkelcentra en bedrijventerreinen, omvormen van weilanden naar biodivers groen en terugdringen van verharding. Ook faciliteren we particulieren bij aanleg van geveltuinen en  “adopteren” van openbaar groen. Met onze tuinrangers helpen we inwoners om de tuin te vergroenen en biodiverser te maken.

Verder bouwen we aan onze biodiversiteit door de realisatie van ecospots, implementatie ecologisch beheer van openbaar groen, landschapsversterking, het lespakket biodiversiteit en meer groen (zie overige prestaties). We pakken het onderhoud van poelen en faunapassages aan. We gaan door met het vergroten van het areaal openbaar groen dat biodivers beheerd wordt (bv bloemrijke bermen).

In de grotere Apeldoornse projecten hebben we een adviserende rol om via inrichting en ontwerp bij te dragen aan de biodiversiteit.

We voeren het soortmanagementplan voor gebouwbewonende soorten uit bij bouw- of renovatie aanvragen.  

Dieren maken een essentieel onderdeel uit van de Apeldoornse samenleving en verdienen de zorg die daarbij hoort. Bovenop de wettelijke zorgplicht en opvang van zwerfdieren wil Apeldoorn het dierenwelzijn verbeteren. De wettelijke taak voor de opvang voor zwerfdieren heeft de gemeente belegd bij Dierenasiel Kuipershoek, dat rechtstreeks valt onder de Dierenbescherming. Dit is geregeld in een contract. De nota Dierenwelzijn is in 2024 geactualiseerd.

Prestaties

We voeren de Nota Dierenwelzijn uit. We werken daarbij samen met partners als Politie en Dierenbescherming aan dierenwelzijn. Intern werken we in nauw overleg met Maatschappelijke Ontwikkeling, Veiligheid en Juridische Zaken. We werken aan het vergroten van bewustzijn en zorg voor dierenwelzijn door voorlichting en communicatie in samenwerking met onder andere de Dierenbescherming. We kijken daarbij ook naar de invloed van klimaat op dierenwelzijn.

In 2026 richten we ons op:

-   Opzetten Dier Team Apeldoorn

-   Herzien DVO met Dierenasiel Kuipershoek

-   Preventieplan plaagdieren

-   Inzet op preventie en voorlichting ter voorkoming van bijtincidenten

-   Nieuwe DVO met Accres over educatie door de kinderboerderijen

De totale hoeveelheid afval (totaal van fijn restafval, grof restafval en grondstofstromen) per inwoner is in 2026 lager dan in 2024

Deze prestatie is een uitwerking van de treden:

•   Reduce: het reduceren van de hoeveelheid afval.

•   Reuse: het verlengen van de levensduur van producten, waardoor er minder afval ontstaat.

Indicator:

Aantal kilo’s fijn restafval per inwoner, aantal kilo’s grof restafval per inwoner, aantal kilo’s grondstoffen per inwoner per jaar.

In 2024 waren dat in totaal afgerond 404 kg, waarvan:

•   79      kg fijn restafval

•   23,6   kg grof restafval

•   301,2 kg grondstoffen

Het percentage van 55% (peiljaar 2025) zijn 1-op-1 ontleend aan de Europese Kaderrichtlijn Afvalstoffen.

Er zijn een aantal factoren die deze prestatie beïnvloeden:

•   de hoeveelheid grondstoffen die gescheiden wordt ingezameld (er worden nog steeds grondstoffen in het restafval aangetroffen, die daardoor niet gerecycled kunnen worden).

•   de kwaliteit van de grondstoffen die gescheiden worden ingezameld (er worden in de grondstofcontainers nog steeds spullen aangetroffen, die er niet in thuishoren). Daardoor worden er grondstofstromen afgekeurd. Deze komen niet voor recycling in aanmerking.

•   de verwerkers stellen steeds hogere eisen aan de kwaliteit van de grondstofstromen. Dit betekent dat er bij gelijkblijvende vervuiling steeds meer grondstofstromen worden afgekeurd en niet voor recycling in aanmerking komen.  

Indicator:

Recyclingpercentage per grondstofstroom (papier/karton, PMD, glas, textiel, luiers-en incontinentiemateriaal, e-waste, bio-afval).  

Afvalproblematiek is vaak een signaalfunctie van andere problematiek (en omgekeerd). Om die reden verstevigen we de samenwerking met sociale partners, zoals de woningcorporaties en welzijnsorganisaties.

Met de andere Circulus gemeenten wisselen we kennis en ervaringen uit en trekken waar mogelijk samen in projecten op.

Landelijk zijn we actief in de Koplopersgroep Afvalpreventie (met onder andere een trainingsprogramma op zindelijkheid ter besparing van luiers en voedselverspilling), de Ambtelijke Werkgroep Afval

Voor de periode 2025 – 2028 nemen we deel in twee Europese samenwerkingsprojecten (Clear Cities en E6). Het project E6 richt zich op levensduurverlenging van elektr(on)ische apparaten. Clear Cities richt zich op de uitdagingen rond afval bij verdichtingsopgaven (zoals de binnenstad).

Jong geleerd is oud gedaan. Daarom investeren we in educatie in het primair en voortgezet onderwijs en leggen ook hier de focus op preventie. De lessen zijn interactief: je leert iets met je hoofd èn met je handen (circular skills).

De Omgevingsdienst voert als verbonden partij de wettelijke milieutaken uit voor Apeldoorn. Daarnaast geeft de Omgevingsdienst milieuadvies bij gemeentelijke projecten en ruimtelijke ontwikkelingen en op het gebied van energie en circulariteit. Dit gebeurt op basis van een uitvoeringsprogramma, dat jaarlijks met de Omgevingsdienst wordt afgestemd en waarin meer concrete prestaties worden vastgelegd. De focus hierin is en blijft steeds het voorkomen van vermijdbare milieuschade en het borgen van een gezonde fysieke leefomgeving.

De fusie van de OVIJ met de ODNV tot de Omgevingsdienst Veluwe in 2024 heeft voor een robuuste dienst gezorgd die in staat is de huidige en toekomstige taken goed uit te voeren.

Indicator

•   Middels het jaarverslag van de Omgevingsdienst wordt gerapporteerd over de behaalde resultaten. Het jaarverslag wordt ieder jaar gelijktijdig met de ontwerpbegroting van de Omgevingsdienst aan de Raad aangeboden.

•   In het jaarverslag zijn naast aantallen producten een aantal Kritische Prestatie-Indicatoren opgenomen. Tevens wordt in het jaarverslag gerapporteerd over de kwaliteitscriteria welke zijn bedoeld om de uitvoering van vergunningverlening, toezicht en handhaving (de VTH-taken) te professionaliseren en de kwaliteit in de organisatie te borgen.

Via onze eigendommen (assets) in de openbare ruimte sturen we op de leefkwaliteit voor mens en dier. Die assets moeten allereerst functioneel en veilig zijn. In totaliteit beheren we de volgende assets, met een totale waarde van 2 miljard euro. We gaan hier nader op in, bij de paragraaf kapitaalgoederen.

Overzicht assets           

Groen   1.006 hectare groen

            658 hectare bossen

           66.000 bomen (exclusief bos)

Wegen  1.063 hectare wegen

           135 hectare hoofdwegen

           610 hectare woonstraten

           238 hectare ontsluitingswegen en buiten bebouwde kom

           80 hectare fietspaden

Kunstwerken     

           36 grote bruggen en tunnels

           261 houten bruggen

           10 tunnels

           116 overige kunstwerken

Riolering           

           1.041 km vrij verval

           294 km persleiding

           51.000 kolken

           17 grotere gemalen

           854 pompunits

           8 fonteinen

Openbare verlichting     

           31.360 masten

           33.000 armaturen

Technische infra           

           75 verkeersregelinstallaties

           7 dynamische afsluitpalen

           30 camera's

Spelen en meubilair      

           200 grotere speelvoorzieningen

           2.160 speelobjecten

           33.000 stuks straatmeubilair

           30.000 borden

Gebouwen en gebieden

           5 begraafplaatsen

           5 parkeergarages

           6 rijwielstallingen

Veel assets lopen tegen het eind van hun levensduur. Momenteel (2023) ligt 76% van de wegen er nog goed bij. In 2021 was dit 78%. Onze norm (MPB) is 80%. De omvangrijke naoorlogse groei van Apeldoorn leidt 60 tot 80 jaar later tot een grote vervangingsopgave en er zijn meer vervangingen en investeringen nodig om de bestaande openbare ruimte op peil te houden. Wij blijven investeren in de verouderende wijken om de veiligheid te borgen en kapitaalvernietiging te voorkomen.

Waar het netjes houden van de openbare ruimte jarenlang de norm was, willen we nu de natuur meer de ruimte geven. Via ecologisch beheer kunnen we de biodiversiteit vergroten en ziekten en plagen beperken.

Er is sprake van een toename van het aantal ziekten en plagen. Zoals de Japanse Duizendknoop die soorten verdringt en het Mediterraan Draaigatje die voor overlast zorgt. We willen zorgen voor een grotere soortenrijkdom qua bomen en planten en ecologisch beheer om de ziekten en plagen te verminderen. De afgelopen jaren hebben we dat gedaan door meer wilde flora te realiseren, het concept Kleurkeur van de Vlinderstichting toe te passen en door minder te maaien. Het resultaat is een natuurlijkere en robuustere omgeving.

Het belang van bomen is groot. Bomen vergroten de leefkwaliteit, geven zuurstof, verminderen hittestress, houden water vast en bieden voedsel en schuilplaatsen voor dieren. Bomen staan ook onder druk, door verdroging, verzuring bijvoorbeeld. Dit betekent dat we moeten investeren in groeiplaatsen voor bomen, het totale kroonvolume van bomen moeten vergroten en stenige omgevingen moeten omvormen naar groen. Voor een deel doen we dat natuurlijk al, onder meer via Bokashi voor de bomen en de actie Steenbreek voor het omvormen naar groen.

We willen het gebruik van grondstoffen verminderen, omdat we weten dat onze ecologische voetafdruk te groot is. Om die reden willen we onze eigen materialen hergebruiken en ook eisen stellen aan circulariteit bij inkoop van producten.

Naast de locaties Kuipersmaat en Laan van Zodiak, willen we ook het werfterrein bij de werf in Zuid de komende jaren omvormen tot een circulair terrein. Deze vinden we door een deel van de opslagruimte die de brandweer gebruikt bij werkgebouw Zuid hiervoor te benutten (ruimten begane grond en verdiepingsvloer kas) en in beheer te brengen bij de afdeling Beheer en Onderhoud.

We onderhouden momenteel ruim 2.000 speeltoestellen. Deze worden technisch beoordeeld en vervangen wanneer dat nodig is.

We streven naar een uitbreiding van het aantal plekken voor spelen bewegen en ontmoeten. In het coalitieakkoord “Handen uit de mouwen en aan de slag!” is afgesproken dat inwoners in hun buurt een plek moet vinden waar bewegen wordt gestimuleerd. Dit als een concrete vertaling van de “uitnodigende buitenruimte” die in de omgevingsvisie is benoemd.

Apeldoorn heeft een breed aanbod aan begraafplaatsen. Heidehof, Soerenseweg, Beekbergen, Uddel en Wenum Wiesel zijn de openbare begraafplaatsen die door de afdeling Beheer en Onderhoud beheerd worden. Naast het beheer worden ook de begrafenissen gepland, zijn we voorloper bij uitvaarten en delven we graven waarvan de grafrechten zijn verlopen. Deze laatste taak zullen we in plaats van handmatig, met specialistisch gereedschap uitvoeren zodat dit op een goede en waardige manier uitgevoerd blijft worden.

We zijn in gesprek met de exploitant van het crematorium over het beheersen van de (logistieke) stromen rond het crematorium. We zoeken naar de goede balans tussen het belang van het crematorium en de mogelijkheden voor nabestaanden om de graven in alle rust te bezoeken. Uitgangspunt is en blijft dat er evenwicht moet blijven tussen de kosten en de opbrengsten.

Wij willen het aanbod aan mogelijkheden voor begraven verbreden en onderzoeken of er een natuurbegraafplaats kan worden gerealiseerd. Daarnaast willen we een plek om te herdenken toevoegen.

We willen voldoende mogelijkheden bieden voor het parkeren van gemotoriseerde voertuigen en rijwielen.

Onze rijwielstallingen zijn op de locaties Marktplein, Stadhuis, Mariastraat, Hofstraat, Paslaan en ACEC. Het is mogelijk dat het aantal en de positie van deze stallingen wijzigt als gevolg van de plannen voor het centrum. Onze beheerders zijn gastheren en gastvrouwen voor de Apeldoornse binnenstad.

We beheren en exploiteren daarnaast vijf parkeergarages. Dit zijn Marktplein, Haven Centrum, Brinkpark, Anklaar en Orpheus.

Onze storingsdienst is beschikbaar bij calamiteiten zoals bij ongelukken (afzetten wegen), acute knelpunten in de riolering of onveilige situaties in de openbare ruimte.

Op basis van weeranalyses en metingen beoordelen we het risico op gladheid en gaan de helden van de gladheidsbestrijding met strooiers op pad.

Bij inclusie willen we als werkgever het goede voorbeeld geven. Dit doen we door mensen uit de participatiewet en de (voormalige) sociale werkvoorziening een goede werkplek te bieden bij de afdeling Beheer en Onderhoud.

We hebben een Strategisch Personeelsplan (SPP) ontwikkeld, waarin we alle ontwikkelingen die op ons afkomen inzichtelijk maken en beoordelen wat er nodig is om ook in de toekomst onze doelstellingen kunnen waarmaken. Daarin gaan we onder meer in op de krapte op de arbeidsmarkt en onze rol als inclusieve overheid.

We werken met werkleerlijnen. Op deze manier bieden we nuttig werk en begeleiding en zo komen mensen met afstand tot de arbeidsmarkt weer een stap verder in hun ontwikkeling.

Naast de werkleerlijnen bieden we BBL plekken aan, waarmee we mensen helpen op hun diploma te halen en op die wijze de stap naar werk kunnen maken.

Samen met onze partners werken we aan de verbinding van de Veluwe en de IJssel. We sluiten hierbij aan bij de realisatie van de Groen Blauwe Hoofdstructuur (GBHS). In de GBHS worden groen en natuur ontwikkeld, natuurgebieden verbonden, water vastgehouden en recreatieve verbindingen gerealiseerd. We realiseren de Groen Blauwe Hoofdstructuur (deels) door verwerving van gronden. Gezien de randvoorwaarden van grondpositie, afstemming met bewoners, bedrijven en andere partijen in gebiedsprocessen en de noodzakelijke capaciteit gaat dit om langjarige processen. We zetten in op de verdere ontwikkeling van beekherstel Veluwe, waaronder de Wenumse beekdalen. Binnen ontwikkelgebieden als de Zuidrand, Beekbergsepoort/woud, Groote Leigraaf, Uddel, Groote Wetering en Beemte Broekland zijn we faciliterend aan de gebiedsvisies. We werken aan de uitvoering van het Masterplan IJsselvallei. Ook onderzoeken we de ontsluiting en gastvrijheid van het gebied voor toeristen en recreanten en hoe dit beter kan aansluiten op verderop gelegen recreatieclusters zoals Bussloo. We stimuleren kansen om hier aanbod te ontwikkelen die de druk op het Veluwe-massief verlichten.   

We werken samen met onze partners via de zes actielijnen uit ons Actieplan Landbouw mee aan een toekomstbestendige landbouw. Het behouden van de vitaliteit en leefbaarheid van het buitengebied is daarbij een belangrijk doel. Gebiedsgericht en maatwerk zijn hierbij sleutelbegrippen. Zoals gebiedsprocessen rondom de stikstofstroken N2000. Generiek zetten we in Apeldoorn onder andere in op actief relatiemanagement (o.a. door inzet van de relatiemanager en adviseur agrarische sector), het gebruik van netwerken waarin kennis wordt gedeeld en ontwikkeld, lobby (o.a. richting Rijk, provincie en Waterschap) en ons RO-instrumentarium (o.a. functieveranderingsbeleid). Apeldoorn is veelal niet leidend, maar zal faciliteren en inspringen op actuele kansen bijvoorbeeld met het opzetten van pilots binnen gebiedsontwikkelingen. In 2026 onder meer in GEUS, Beemte Broekland, Beekbergen Loenen en de Zuidrand.

Doel van het Masterplan Bestemmingsmanagement is om de recreatieve druk op kwetsbare gebieden te verlichten, de gastvrijheid en belevingswaarde voor onze bezoekers te verbeteren en te zorgen voor minder overlast en meer leefbaarheid voor onze inwoners. In samenwerking met onder andere terreinbeheerders, dorpsraden, particuliere initiatiefnemers en andere overheden dragen we met bestemmingsmanagement bij aan een beter spreiding van bezoekersstromen over de Veluwe.

Het masterplan bestaat uit de projecten ontvangstlocaties op strategische plaatsen, monitoring van bezoekersstromen, aanbodontwikkeling, belevingsgebieden en excellent gastheerschap. Concreet zetten we in 2026 in op het ontwikkelen van twee toeristische overstappunten (TOP’s), bij de Loenense Waterval en bij Woudhuizen. Daarnaast gaan we de komende jaren enkele nieuwe startpunten realiseren en een groot aantal bestaande startpunten een kwaliteitsimpuls geven. Bij deze bestaande en nieuwe locaties werken we aan uniforme uitstraling, de Veluwestijl. Vanuit het project excellent gastheerschap is Toeristisch Informatiepunt 2.0 gerealiseerd. We verkennen in 2026 of we dit concept breder in gaan zetten. Verder inventariseren we alles wat er speelt rondom aanbodontwikkelingen, brengen we in beeld wat aanvullend nodig en mogelijk is vanuit bestemmingsmanagement en starten we met de uitvoering ervan. Door bezoekersstromen te monitoren meten we het effect van ons handelen en kunnen we bijsturen.

Met onze samenwerkingspartners blijven we proactief werken aan versterking en ontwikkeling van de vakantieparken door kennis te delen, het handelen af te stemmen en instrumentarium te ontwikkelen en toe te passen. Onze inspanningen doen we op het gebied van Innovatie, Herstructurering, Duurzaamheid, Sociaal en Veiligheid. Dit moet ertoe leiden dat de Veluwe de belangrijkste en meest gastvrije binnenlandse vakantiebestemming blijft. We blijven in Beekbergen Zuid gebiedsgericht inzetten op de ontwikkeling van de verblijfsrecreatie, de versterking van het routenetwerk en de natuurbeleving. We zorgen verder dat in Apeldoorn onze ‘basis op orde blijft’ door onder meer inzet op ‘1 park 1 plan’ en inzet van actief relatiemanagement op de parken. We werken aan uitvoering van het in 2025 opgestelde uitvoeringsplan handhaving om overlast door permanente bewoning tegen te gaan. We nemen actief deel aan het regionale programma Vitale Vakantieparken Veluwe. Onze inzet is erop gericht dat vakantieparken meer gebruik maken van de diensten van het programma. Met andere Veluwse gemeenten en Vitale Vakantieparken Veluwe nemen we stelling tegen de recente Instructieregel voor bewoning recreatiewoningen vanuit de Rijksoverheid.

In GEUS (Garderen, Elspeet, Uddel, Speuld) zijn we samen met het gebied en onze overheidspartners volop aan de slag met de uitvoering van het vastgestelde gebiedsplan GEUS en bijbehorende projecten die onderdeel uitmaken van de Ontwikkelstrategie. Een belangrijk project vormt de planvorming voor het deelgebied Uddelerveen.

In Uddel werken we overkoepelend aan de ontwikkelvisie voor Uddel, ‘AAN DE SLAG’, voortbordurend op het gebiedsplan GEUS, de omgevingsvisie en de vitaliteitsagenda. Daarbij wordt een ontwikkelstrategie opgesteld die inzicht geeft in hoe gaan we Uddel de komende jaren concreet tot ontwikkeling brengen. Geladen met projecten, inzicht in de kosten en een blik op de toekomst, zetten we in 2026 en daarna in op realisatie. Voorbeelden hiervan zijn de ontwikkeling van het dorpshart, twee woningbouwvlekken en het bedrijventerrein. Daarnaast gaan ook functieveranderingstrajecten door.